PJM – czym jest polski język migowy i jak wygląda w praktyce?
Polski język migowy (PJM) to pełnowartościowy, wizualno-przestrzenny system komunikacji, używany przez społeczność Głuchych w Polsce. Jeśli zastanawiasz się, „pjm co to jest”, to nie tylko sposób porozumiewania się za pomocą gestów, lecz kompletny język z własną gramatyką, strukturą i kulturą. W praktyce PJM jest bramą do świata ciszy – pozwala osobom niesłyszącym wyrażać emocje, myśli i poczucie tożsamości w sposób naturalny i pełny.
PJM co to jest?
Polski Język Migowy (PJM) to naturalny język wizualno-przestrzenny, którym posługują się osoby Głuche w Polsce. Nie jest to „migany polski”, czyli tłumaczenie języka polskiego na gesty, lecz niezależny system językowy.
PJM powstał i rozwijał się w środowisku Głuchych, podobnie jak inne języki migowe na świecie. Charakteryzuje się własną składnią, morfologią i sposobem przekazywania informacji – nie linearnie (jak języki foniczne), ale przestrzennie. W komunikacji znaczenie odgrywają:
- kształt dłoni,
- ruch,
- mimika twarzy,
- pozycja ciała,
- orientacja w przestrzeni.
Dowód z praktyki: tłumacz PJM nie może po prostu „przetłumaczyć słów” – musi uchwycić sens wypowiedzi i oddać go w strukturze zgodnej z gramatyką PJM. To wymaga głębokiego zrozumienia kultury Głuchych i doświadczenia w pracy z językiem wizualnym.
Polski język migowy definicja – jak rozumieją go lingwiści i społeczność?
Zgodnie z ustawą o języku migowym i innych środkach komunikowania się z 2011 r., polski język migowy definicja określa jako naturalny język wizualno-przestrzenny używany przez społeczność osób Głuchych w Polsce.
W praktyce oznacza to, że PJM:
- jest autonomicznym językiem, niepochodzącym bezpośrednio od języka polskiego,
- ma własną gramatykę i składnię,
- funkcjonuje w kulturze Głuchych jako podstawowy element ich tożsamości.
Lingwiści wskazują, że PJM ma cechy typowe dla języków naturalnych: zdolność tworzenia nieskończonej liczby zdań, reguły gramatyczne i mechanizmy metaforyczne. Nie jest więc „systemem gestów”, lecz językiem w pełnym tego słowa znaczeniu.
Jak wygląda PJM w codziennej komunikacji?
Aby zrozumieć, jak wygląda PJM, warto przyjrzeć się temu, jak osoby Głuche komunikują się w praktyce.
W rozmowie migowej kluczowe są:
- mimika – wyraża emocje i intencje,
- przestrzeń – służy do oznaczania kierunku, czasu i relacji między osobami,
- tempo ruchów – wpływa na znaczenie i emocjonalny ton wypowiedzi.
Przykład z doświadczenia: osoba Głucha, opowiadając o wczorajszym spotkaniu, może „umieścić” swojego rozmówcę w przestrzeni po lewej stronie i odwoływać się do niego za pomocą gestów kierunkowych. Dla osoby słyszącej może to wyglądać jak pantomima, ale w rzeczywistości to precyzyjny system językowy.
Warto też wiedzieć, że PJM nie ma formy pisanej – komunikacja odbywa się wyłącznie wizualnie. Z tego powodu w edukacji i tłumaczeniach często stosuje się nagrania wideo lub awatary migowe.
Czym różni się PJM od SJM (Systemu Językowo-Migowego)?
Wielu słyszących myli PJM z tzw. SJM, czyli systemem językowo-migowym. To dwa zupełnie różne narzędzia komunikacji.
| Cecha | PJM | SJM |
|---|---|---|
| Struktura językowa | Naturalny język wizualny | Tłumaczenie składni języka polskiego na znaki |
| Użycie wśród Głuchych | Język codzienny i tożsamościowy | Narzędzie edukacyjne i pomocnicze |
| Gramatyka | Własna, przestrzenna | Zależna od języka polskiego |
| Status prawny | Uznany ustawowo jako język mniejszości | Nie ma statusu języka |
W praktyce osoby Głuche posługują się PJM, natomiast SJM jest wykorzystywany głównie przez nauczycieli, tłumaczy lub osoby słabosłyszące, które uczą się komunikacji w środowisku słyszących.
Edukacja i szkolenia – jak nauczyć się PJM?
Rozwijanie kompetencji w PJM wymaga systematycznego kontaktu z użytkownikami języka i odpowiedniego przygotowania dydaktycznego. Edukacja i szkolenia w zakresie PJM prowadzone są w Polsce na różnych poziomach.
Gdzie można się uczyć PJM?
- Kursy podstawowe i zaawansowane – organizowane przez ośrodki dla osób Głuchych, fundacje i uczelnie.
- Studia podyplomowe dla tłumaczy PJM – przygotowują do pracy w zawodzie tłumacza migowego.
- Szkolenia dla instytucji publicznych – np. dla urzędników, lekarzy, policjantów, by lepiej komunikować się z osobami Głuchymi.
Doświadczenie praktyczne jest kluczowe – nauka PJM nie polega tylko na zapamiętywaniu znaków, ale na zrozumieniu przestrzennej logiki języka i kultury Głuchych. Osoby, które uczą się PJM z doświadczonymi użytkownikami, szybciej osiągają płynność i naturalność w komunikacji.
Dlaczego PJM ma znaczenie kulturowe i społeczne?
PJM to nie tylko narzędzie komunikacji, ale też element tożsamości społeczności Głuchych. Dzięki niemu budują wspólnotę, przekazują tradycję i tworzą własną kulturę – z literaturą migową, teatrem i poezją wizualną.
Brak znajomości PJM wśród słyszących często prowadzi do wykluczenia osób Głuchych z życia publicznego. Dlatego coraz więcej instytucji wprowadza tłumaczenia na PJM podczas wydarzeń, w urzędach i mediach.
Znajomość PJM to klucz do równości komunikacyjnej. Umożliwia osobom Głuchym pełne uczestnictwo w społeczeństwie i dostęp do informacji w ich własnym języku.
Najczęściej zadawane pytania (FAQ)
Czy PJM jest taki sam jak język migowy w innych krajach?
Nie. Każdy kraj ma swój język migowy, np. amerykański (ASL) czy brytyjski (BSL). PJM ma własne znaki i gramatykę, niezrozumiałe dla użytkowników innych języków migowych.
Czy osoby słabosłyszące też używają PJM?
Niektóre tak, ale wiele osób słabosłyszących preferuje język polski wspomagany gestami (SJM) lub odczytywanie mowy z ust. Wybór zależy od stopnia utraty słuchu i środowiska wychowawczego.
Czy istnieje alfabet migowy w PJM?
Tak. Polski alfabet palcowy służy do literowania nazw własnych i pojęć bez ustalonych znaków. Nie jest jednak podstawą PJM – to tylko jego część pomocnicza.
Polski język migowy to żywy, naturalny system komunikacji, który łączy tysiące osób Głuchych w Polsce. Zrozumienie jego struktury i praktyki pozwala nie tylko lepiej komunikować się z osobami niesłyszącymi, ale też dostrzec bogactwo kultury wizualnej, w której słowa zastępują ruchy, emocje i przestrzeń.
